بررسی صورت‌های مالی اساسی

صورت‌های مالی ابزاری کلیدی برای اداره کسب و کارها به حساب می‌آیند. آنها تصویر واضحی از وضعیت مالی شرکت‌ها را به نمایش می‌گذارند و اطلاعات مهمی را در مورد عملکرد یک کسب و کار به صاحبین شرکت‌ها و سرمایه گذاران ارائه می‌دهند. آنها همچنین عاملی مهم برای برنامه ریزی درباره آینده یک کسب و کار هستند. صورت‌های مالی اساسی همچنین توسط بانکداران، سرمایه گذاران و دیگر ذی‌نفعان برای ارزیابی سلامت و نقدینگی یک کسب و کار و اتخاذ تصمیماتی که بر آن تأثیر می‌گذارد، استفاده می‌شود. صورت‌های مالی پایداری کسب‌وکارها را نشان می‌دهند و معیاری مهم برای سنجش وضعیت مالی و سوددهی شرکت‌‌ها هستند. تیم متخصصین آموزش حسابداری موسسه رهبر حساب، در این مطلب به بررسی صورت‌های مالی اساسی شرکت‌ها و اجزای اصلی تشکیل دهنده هر یک از آنها خواهد پرداخت.

صورت مالی چیست؟

 صورت‌های مالی سوابق کتبی هستند که فعالیت‌های تجاری و عملکرد مالی یک شرکت را نشان می‌دهند. صورت‌های مالی اغلب توسط سازمان‌های دولتی، حسابداران و شرکت‌ها حسابرسی می‌شوند تا به واسطه آن از وضعیت مالیاتی، تامین مالی یا سرمایه‌گذاری یک شرکت اطمینان حاصل شود. صورت‌های مالی اساسی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و صورت سود و زیان جامع می‌شود. همچنین باید توجه داشت که سرمایه گذاران و تحلیلگران مالی برای تجزیه و تحلیل عملکرد یک شرکت و پیش بینی جهت آینده قیمت سهام شرکت‌ها به داده‌های مالی تکیه می‌کنند. یکی از مهم‌ترین منابع داده‌های مالی قابل اعتماد و حسابرسی شده، گزارشات سالانه است که در قالب صورت‌های مالی اساسی ارائه می‌شود.

ترازنامه

 ترازنامه یکی از اصلی‌ترین صورت‌های مالی اساسی شرکت‌ها به حساب می‌آید و اطلاعات دقیقی را در مورد دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت در تاریخی معین ارائه می‌دهد. به طور کلی می‌‌توان گفت که ترازنامه وضعیت مالی یک کسب و کار را در قالب یک گزارش کلی ارائه می‌دهد. معادله کلی ترازنامه به صورتی است که دارایی‌های یک کسب و کار با مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام برابری می‌کند و به آن معادله اساسی حسابداری نیز گفته می‌شود.

دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سرمایه

نام دیگر ترازنامه صورت وضعیت مالی است و نشان دهنده میزان بدهی و دارایی کلی یک شرکت است. اگر نسبت بدهی به دارایی بالا باشد، شرکت در وضعیت ریسک قرار دارد و باید جزئیات امور مالی آن به دقت بررسی شود. اما اگر دارایی‌ها در وضعیت مطلوبی باشد، می‌توان گفت که شرکت در وضعیت سوددهی قرار دارد. در ادامه به سه بخش اصلی تشکیل دهنده ترازنامه‌ می‌پردازیم:

• دارایی‌ها

دارایی‌ها منابع و مواردی هستند که یک شرکت در اختیار داشته و دارای ارزش هستند. این به آن معناست که این دارایی‌ها معمولا می‌توانند فروخته شوند یا به پول تبدیل شوند، یعنی برای مثال می‌توانند توسط شرکت، برای تولید محصولات یا ارائه خدمات قابل فروش، استفاده شوند. این دارایی‌ها شامل اموال فیزیکی مانند دفاتر کاری، کامیون‌ها، تجهیزات و موجودی‌های انبارها و یا مواردی که دارای ارزش هستند اما نمی‌توان آنها را لمس کرد، مانند علائم تجاری و حق ثبت اختراع، می‌شود. پول نقد نیز خود یک دارایی است، بنابراین سرمایه گذاری‌هایی که یک شرکت انجام می‌دهد نیز بخشی از دارایی محسوب می‌شود.

• بدهی‌ها

بدهی‌ها مقدار پولی هستند که یک شرکت به دیگران بدهکار است. این بدهی می‌تواند شامل انواع تعهدات، مانند پول قرض گرفته شده از بانک برای راه اندازی یک محصول جدید، اجاره بهای یک ساختمان، بدهی تامین کنندگان مواد اولیه، حقوق و دستمزد پرسنل سازمان، هزینه‌های پاکسازی محیط زیست، یا مالیات‌ها و بدهی به دولت باشد. بدهی‌ها همچنین شامل تعهدات موجود برای ارائه کالا یا خدمات به مشتریان در آینده نیز می‌شود. به طور کلی بدهی‌ها به دو دسته جاری و بلند مدت تقسیم می‌شوند. بدهی‌های بلند مدت شامل وام‌ها و مالیات‌های معوقه هستند اما بدهی‌های جاری به حساب‌ها و مالیات‌ بر در/اند مربوط می‌شوند.

• حقوق صاحبان سهام

حقوق صاحبان سهام پولی است که اگر یک شرکت تمام دارایی‌های خود را بفروشد و تمام بدهی‌های خود را بپردازد، همچنان در اختیار شرکت باقی می‌ماند. این پول باقی مانده، متعلق به سهامداران یا صاحبان شرکت است. این سرمایه عاملی است که باعث پیشرفت کسب و کار می‌شود. گاهی اوقات شرکت‌ها به‌جای حفظ درآمد، آن‌ها را توزیع می‌کنند، به این توزیع‌ها سود سهام می‌گویند.

صورت سود و زیان

 یکی دیگر از صورت‌های مالی اساسی، صورت سود و زیان است. این گزارش نشان می‌دهد که شرکت در یک دوره زمانی خاص (معمولاً برای بازه‌های زمانی 1 ماهه، 3 ماهه، 9ماهه، یا یکساله) چه مقدار درآمد کسب کرده است. صورت سود و زیان همچنین هزینه‌ها و مخارج مرتبط با کسب آن درآمد را نشان می‌دهد. از اصطلاح صورت حساب درآمد یا صورت حساب عملیات نیز به جای صورت سود و زیان استفاده می‌شود. صورت سود و زیان نشانگر سلامت مالی شرکت شما بر اساس توانایی آن در ایجاد درآمد از طریق فروش، مدیریت هزینه‌ها و حفظ حاشیه سود سالم است.

مهم‌ترین بخش‌های صورت سود و زیان، درآمدها و هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی هستند، اما گاهی اوقات ورودی‌ها و خروجی‌های نقدی نیز وجود دارند که باید توجه داشت این موارد مستقیما به حقوق صاحبان سهام مربوط می‌شود و در صورت سود و زیان جامع آورده خواهد شد. به طور کلی صورت سود و زیان به دو صورت تهیه می‌شود:

• روش تک مرحله‌‌ای

این روش شامل برآورد کلی تمامی درآمدها و هزینه‌ها می‌شود و در نهایت از تفاضل آنها سود یا زیان کلی، پیش از کسر مالیات، مشخص می‌شود.

• روش دو مرحله‌ای

در روش دو مرحله‌ای، ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی برآورد می‌شود. رقم حاصل از تفاضل این دو پارامتر، سود و زیان ناویژه را مشخص می‌کند. حال نوبت درآمده‌ها و هزینه‌های غیر‌عملیاتی است. اگر حاصل تفاضل این دو آیتم را از سود ناویژه کم کنیم، سود یا زیان قبل از مالیات بدست می‌آید. با کسر مالیات از سود یا زیان نهایی، سود یا زیان  ویژه به دست می‌آید.

• انواع سود یا زیان

سود یا زیان ناویژه: این سود یا زیان حاصل تفاوت بین درآمدهای عملیاتی شرکت و بهای تمام شده است. سود یا زیان ناویژه نشان می‌دهد که درآمدهای حاصل از شرکت پس از کسر هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید چه فایده‌ای برای شرکت دارد.

سود یا زیان عملیاتی: سود یا زیان عملیاتی نتیجه اضافه یا کسر نمودن سایر درآمدها یا هزینه‌های عملیاتی به سود یا زیان ناویژه است. این صورت نشان‌دهنده خالص درآمدهایی است که از عملیات اصلی و تولیدی آن حاصل می‌شود.

سود یازیان ویژه: این نوع سود یا زیان نشان‌دهنده سود نهایی شرکت در یک دوره مالی مشخص است. این صورت پس از کسر یا اضافه نمودن درآمدها و هزینه‌های غیر عملیاتی و هزینه‌های مالی بدست می‌آید. اگر از این عدد مالیات را کسر کنیم، سود یا زیان ویژه بعد از کسر مالیات  به دست خواهد آمد.

صورت جریان وجوه نقد

 یکی دیگر از صورت‌های مالی اساسی، صورت جریان وجوه نقد است. این صورت، جریان‌های نقدی ورودی و خروجی وجه نقد شرکت را گزارش می‌کند. این صورت مالی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا یک شرکت باید پول نقد کافی برای پرداخت هزینه‌ها و خرید دارایی‌های مورد نیازش را در اختیار داشته باشد. در حالی که صورت سود و زیان می‌تواند مشخص کند که آیا یک شرکت سود کرده است یا خیر، صورت جریان وجوه نقد می‌تواند به شما بگوید که آیا شرکت پول نقدی تولید کرده است یا خیر. به کمک صورت جریان وجوه نقد می‌توان داخلی یا خارجی بودن منابع تامین، توانایی موجود برای پرداخت‌ بدهی‌ها، توانایی پرداخت سود سهامداران و انعطاف پذیری شرکت برای تامین مالی فعالیت‌های‌ تجاری را مشخص ساخت.

به طور کلی، منبع صورت جریان وجوه نقد به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود. هر بخش از این صورت، یکی از سه نوع فعالیت اساسی مشاغل، یعنی فعالیت‌های عملیاتی، فعالیت‌های سرمایه گذاری و فعالیت‌های تامین مالی را در بر می‌گیرد. در این بخش به بررسی جزئی‌تر این فعالیت‌ها می‌پردازیم:

• فعالیت‌های عملیاتی

بخش اول صورت جریان وجوه نقد، جریان نقدی شرکت را از درآمد یا زیان خالص تجزیه و تحلیل می‌کند. برای اکثر شرکت‌ها، این بخش از صورت جریان وجوه نقد، سود خالص (همانطور که در صورت سود و زیان نشان داده شده است) را با وجوه نقد واقعی که شرکت از آن دریافت کرده یا در فعالیت‌های عملیاتی خود استفاده می‌کند، تطبیق می‌دهد. این جریانات به واسطه فعالیت‌های اصلی شرکت و درآمد حاصل از آنها ایجاد می‌شود.

• فعالیت‌های سرمایه گذاری

بخش دوم صورت جریان وجوه نقد، جریان نقدی حاصل از کلیه فعالیت‌های سرمایه گذاری را نشان می‌دهد که عموماً شامل خرید یا فروش دارایی‌های بلندمدت مانند منابع، ماشین آلات و تجهیزات و همچنین اوراق بهادار می‌شود. اگر شرکتی ماشین آلات بخرد، صورت جریان وجوه نقد، این فعالیت را به عنوان یک جریان نقدی خارج از فعالیت‌های سرمایه گذاری منعکس می‌کند زیرا برای خرید آن از پول نقد استفاده شده است. اگر شرکت تصمیم به فروش برخی از سرمایه‌گذاری‌های یک سبد سرمایه‌گذاری خود داشته باشد، درآمد حاصل از فروش به عنوان جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری نشان داده می‌شود، زیرا وجه نقد در این مبادلات ارائه می‌شود.

• فعالیت‌های تامین مالی

قسمت سوم صورت جریان وجوه نقد، جریان نقدی حاصل از کلیه فعالیت‌های تامین مالی را نشان می‌دهد. منابع معمولی جریان نقدی شامل وجوه نقدی است که از طریق فروش سهام و اوراق قرضه یا استقراض از بانک‌ها به دست می‌آید. به همین ترتیب، بازپرداخت وام بانکی به عنوان روشی که در آن از جریان نقدی استفاده می‌شود، نشان داده می‌شود.

صورت سود و زیان جامع

 در بررسی صورت‌های مالی اساسی، صورت سود و زیان جامع، نشانگر مجموع درآمد خالص شرکت و سایر درآمدهای جامع است. شرکت‌ها از این صورت مالی برای بررسی تغییرات ایجاد شده در حقوق صاحبان سهام خود در یک دوره معین استفاده می‌کنند و عناصر تشکیل دهنده این صورت به تفکیک ذکر خواهد شد. این مورد از صورت‌های مالی اساسی، شامل درآمد خالص و تحقق نیافته می‌شود و هدف از ارائه آن درک بهتر ارزش یک شرکت است. سرمایه‌گذاران از صورت سود و زیان جامع برای کمک به ارزیابی عملکرد یک شرکت در مقایسه با سایرین استفاده می‌کنند و این صورت به سهامداران اطلاعات بیشتری در مورد چشم انداز مالی کلی سرمایه گذاری آنها ارائه می‌دهد. به طور کلی هدف از ایجاد صورت سود و زیان جامع، نشان دادن تمام رویدادهای عملیاتی و مالی است که بر منافع غیر مالکان در یک تجارت تأثیر می‌گذارد و این صورت معیاری برای بازده سرمایه و در نتیجه عملکرد می‌باشد.

نتیجه گیری

همانطور که پیشتر به تفصیل عنوان شد، صورت‌های مالی اساسی، بینشی را درباره سودآوری، بدهی‌ها و هزینه‌های کلی یک شرکت ارائه می‌دهند و در همین حین به سرمایه گذاران کمک می‌کنند تا عملکرد مالی شرکت را ارزیابی کنند. صورت‌های مالی اساسی می‌تواند تا حد زیادی پیچیده شود، اما درک اجزای مختلف آن به تفسیر بهتر آنها کمک خواهد کرد. به طور کلی این صورت‌‌های مالی اساسی، خلاصه‌ای از عملکرد مالی یک شرکت در طول یک دوره حسابداری خاص است.

همچنین می‌توان از آن‌ها برای تصمیم گیری در مورد رشد غیر ارگانیک یا ارگانیک، استراتژی‌های شرکت و ایجاد چشم اندازها و اهداف استفاده کرد. در پایان ذکر این نکته حائز اهمیت است که برای رسیدن به تصویری روشن از سلامت مالی یک کسب و کار، بهتر است که  این صورت‌ها مالی همراه با یکدیگر بررسی و تحلیل شوند. موسسه رهبر حساب، در طی دوره آموزش صورت‌های مالی، نحوه تنظیم هر یک از این صورت‌های اساسی را به تفصیل شرح داده و نکات ضروری در تهیه هر یک از این گزارشات را عنوان می‌کند. برای شرکت در دوره‌های جامع و تخصصی آموزش حسابداری، با متخصصین این مجموعه تماس حاصل فرمایید.